Sinds ik zelf Acceptance and Commitment Therapy heb ervaren toen ik onder behandeling was van een psychologe, ben ik onwijs fan geworden van deze methode. Ik was vanuit mijn studie altijd gewend dat problemen er zijn om opgelost te worden en dat geluk maakbaar zou zijn. Zijn je gedachten negatief, dan maak je ze toch weer positief?
Ik merkte bij mezelf echter dat dit op een gegeven moment niet meer op ging. Soms is het leven gewoon heel erg rot door omstandigheden en is er simpelweg even geen oplossing. Negatief denken omzetten naar positieve gedachten werkt dan niet en frustreert op dat moment alleen maar meer.
Ook allemaal dingen doen om maar zo snel mogelijk van emoties als angst, verdriet of boosheid af te komen geven niet altijd het gewenste effect en kan op de lange termijn alleen maar meer spanning, stress en verdriet opleveren: waarom lukt het nou niet om hiervan af te komen?!
Wat heeft ACT mij persoonlijk gebracht?
Het lijkt wel alsof we tegenwoordig continu maar gelukkig moeten zijn. Social media staan vol met ideale, blije levens, en anders zie je genoeg snelle methodes om weer gelukkig te worden. Bij ACT leerde ik dat pijn, verdriet en emoties bij het leven horen en dat deze er gewoon mogen zijn.
Omdat ik er toen niet meer tegen hoefde te vechten maar er ruimte aan mocht geven, ontstond er meer rust en kon ik ook wat aardiger zijn voor mezelf. Ik mag menselijk zijn! Dat is het stukje acceptatie in “Acceptance and Commitment Therapy”. Daarmee gaan de moeilijkheden niet weg, maar je leert er wel beter mee omgaan.
Je krijgt meestal niet het leven dat je van tevoren hebt uitgedacht. Je hebt geen invloed op de omgeving waarin je geboren bent en de omstandigheden waar je in terecht komt. ACT heeft me veel handvatten gegeven om daarmee te kunnen leren leven.
Tegelijkertijd leerde ik ook dat mijn eigen gedachten me wel degelijk in de weg kunnen staan. Bijvoorbeeld doordat ik mezelf veel regels oplegde om te kunnen voldoen aan de hoge eisen die mijn omgeving en ikzelf aan mezelf stelden, dingen die belangrijk voor me waren niet durfde te doen omdat mijn gedachten me daarin tegenhielden, of gedachten die mijn problemen alleen maar groter maakten omdat ik er al piekerend in bleef hangen.
Wat kan ACT voor jou betekenen?
ACT biedt vele handvatten om op een speelse manier met gedachten te leren dealen. Door defusie leer je om afstand te nemen van het denken, terwijl de gedachten gewoon blijven oppoppen in je hoofd. Je ziet of hoort je gedachten dan nog wel, maar gaat er niet meer in mee. Of je hecht er minder waarde aan dan voorheen. Ook mindfulness speelt hierbij een grote rol: minder in je gedachten hangen en meer leven en genieten in het nu.
Tot slot helpt ACT je bij het kiezen voor wat jouw leven waardevol maakt, terwijl je het misschien hartstikke eng vindt om die keuzes te maken (want wat zullen anderen wel niet denken, en wat als het misgaat?).
Je leert om zelf de regie te nemen over je leven, zodat je aan het einde van je leven kunt zeggen: ik heb mijn tofste leven geleefd, ik ben gevallen en weer opgestaan en het was fantastisch mooi! In plaats van: ik heb niet zo veel meegemaakt maar wel een heel veilig leven geleefd en ik heb iedereen tevreden gehouden, maar ben weinig écht gelukkig geweest.
En dat is het stukje commitment (toewijding) in “Acceptance and Commitment Therapy”.
ACT in de praktijk
Ik kan me voorstellen dat dit allemaal misschien wat vaag klinkt. Ik zal aan de hand van een voorbeeld proberen uit te leggen waarom ACT voor mij anders is dan bijvoorbeeld Cognitieve Gedragstherapie.
Bij ACT leer je veel over jezelf: wat is belangrijk voor mij, wat houdt me tegen om de dingen te doen die mijn leven waardevol maken en hoe ga ik om met moeilijkheden in het leven? Je leert kijken naar wat écht belangrijk is voor jou.
Wil je beter voor jezelf opkomen maar zegt je hoofd steeds “nee niet doen, dadelijk vinden ze je niet aardig meer!”, dan leer je bij ACT dat die gedachte er mag zijn omdat deze aantoont dat vriendschap belangrijk voor je is; logisch dus dat je het denkt. Je hoofd zal proberen om je te beschermen tegen het gevaar van het verlies van die vriendschap, omdat deze nou eenmaal zo geprogrammeerd is dat hij er alles aan doet om je te laten overleven (vanuit de prehistorie al!).
Die gedachte hoef je dus niet positief te maken door bijvoorbeeld te denken: “Ach jullie zijn al zo lang bevriend, er gebeurt vast niks!”, of “Die persoon is helemaal niet belangrijk!” Nee, dat je dit denkt is het eigenlijk alleen maar een signaal hoeveel waarde je hecht aan een goede vriendschap of aan een goede indruk willen achterlaten. Daar hoef je dus niks mee, het is juist iets moois!
Maar wat dan? Want je merkt dat het ook belangrijk voor je is om je grenzen aan te geven. De kunst is dan om mét je angst die stap tóch te maken. Je leert om te gaan met je gedachten en de neiging van je hoofd om je te beschermen, zodat je het aandurft om je grenzen aan te geven. Omdat die keuze je op de lange termijn gelukkiger maakt dan dat je steeds meer over je heen laat lopen.
ACT en Praktijk Samen Deelen
In mijn praktijk heb ik al erg veel kinderen, jongeren en jongvolwassenen geleerd om zich deze methode eigen te maken, met fantastisch resultaat. Voor kinderen is er de methode ACT4kids, die speciaal ontwikkeld is voor jongere kinderen om hen de ACT-vaardigheden op een speelse manier aan te leren. Met behulp van metaforen als de boom, het hart en dieren als de uil, kat en olifant leren kinderen hun gedachten te herkennen, zelf te kiezen waar ze naar luisteren en te gaan voor wat voor hen belangrijk is.
Het mooie is dat je met ACT vaardigheden leert waar je de rest van je leven wat aan hebt, welke moeilijkheden je ook nog gaat tegenkomen. Het helpt dus niet alleen bij de huidige hulpvragen, maar ook bij andere problemen die later zouden kunnen ontstaan. Het is eigenlijk een soort verandering in levensstijl. Ik vind het een prachtige manier van werken en zou het daarom ook iedereen aanraden.
